Ta trans λιπαρά οξέα

Τα trans λιπαρά οξέα παράγονται κατά τη διάρκεια της υδρογόνωσης (χημική αντίδραση μετατροπής υγρού φυτικού ελαίου σε στέρεο λίπος, με την παρουσία υψηλών θερμοκρασιών) των φυτικών ελαίων. Τα συναντάμε σε αρκετά τρόφιμα που έχουν υποστεί έντονη θερμική επεξεργασία, όπως τα έτοιμα αρτοσκευάσματα (π.χ. ντόνατς), οι τηγανητές τροφές, τα υποκατάστατα γάλακτος, τα fast foods κ.α.

Ιδιαίτερη προσοχή στις ετικέτες αν λέει ότι ένα προϊόν είναι «χωρίς trans λιπαρά». Θα μπορούσε να περιέχει ίχνη. Βάσει ερευνών, η υπερκατανάλωσή τους οδηγεί σε αύξηση της LDL χοληστερόλης και στη μείωση της «καλής» HDL.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η μείωση των βιομηχανικώς παραγόμενων trans λιπαρών είναι μία από τις βασικές παρεμβάσεις στο τομέα της δημόσιας υγείας τόσο για τη μείωση του κινδύνου των καρδιαγγειακών νοσημάτων, ορισμένων μορφών καρκίνου κ.α, όσο και για τη γενικότερη βελτίωση της διατροφής του γενικού πληθυσμού σε ποιοτικό επίπεδο.

Πλέον, λόγω της ισχύουσας νομοθεσίας, βρίσκονται σε λιγότερες πηγές σε σχέση με παλιότερα, αλλά πρέπει να συνεχίσουμε να βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση όσο αφορά την περιορισμένη κατανάλωσή τους.

Γενικά, υπάρχουν δύο τύποι – τα φυσικά και τα τεχνητά trans-λιπαρά:

Τα φυσικά trans λιπαρά σχηματίζονται από βακτήρια στο στομάχι βοοειδών και αιγοπροβάτων. Αυτά τα trans λιπαρά αποτελούν το 3-7% του συνολικού λίπους στα γαλακτοκομικά προϊόντα, το 3-10% στο βοδινό κρέας και το αρνί και μόλις το 0-2% στο κοτόπουλο και το χοιρινό.
Τα τεχνητά trans λιπαρά σχηματίζονται κυρίως κατά τη διάρκεια της υδρογόνωσης, μία διαδικασία στην οποία το υδρογόνο προστίθεται στο φυτικό έλαιο για να σχηματίσει ένα ημιστερεό προϊόν γνωστό ως μερικώς υδρογονωμένο έλαιο.

Νομοθεσία

Η σημασία της αυστηρής νομοθετικής παρέμβασης όσο αφορά τα trans λιπαρά, παρατηρείται ήδη από τις αρχές του 21­­ου αιώνα με διάφορους οργανισμούς να εκδίδουν συστάσεις περιορισμού. 

Οι σπουδαιότεροι από αυτούς είναι:

Τέλος ο FDA (2018) θέτει σε ισχύ την απαγόρευση των trans λιπαρών ουσιών. Παρόλα αυτά, τα προϊόντα που παρασκευάστηκαν πριν από αυτή την ημερομηνία μπορούν να διανεμηθούν μέχρι τον Ιανουάριο του 2020 ή σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι το 2021.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Σε μία μελέτη που έγινε μεταξύ 1995-1996 στον ελληνικό πληθυσμό, φάνηκε ότι η Ελλάδα είχε τη χαμηλότερη πρόσληψη trans λιπαρών μεταξύ 14 χωρών. Βέβαια, αυτά τα στοιχεία πλέον δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα για τη σημερινή εποχή. Μπορεί να μην υπάρχουν καλές μελέτες που να μελετούν τη διαιτητική πρόσληψη trans λιπαρών, ωστόσο έμμεσα συμπεράσματα μπορούν να βγουν από άλλες μελέτες αναφορικά με τις τροφικές προτιμήσεις των Ελλήνων καταναλωτών.

Νομοθετικές παρεμβάσεις στην Ελλάδα  που αναφέρονται στον περιορισμό της περιεκτικότητα σε trans λιπαρά είναι αυτός(Υ1γ/ΓΠ/οικ 81025/ΦΕΚ 2135/τ.Β’/29-08-2013) που αναφέρεται στη μείωση των προϊόντων που πωλούνται στα σχολικά κυλικεία.

Διατροφικές Πολιτικές για τη μείωση των trans λιπαρών

 

Οι διατροφικές πολιτικές για τη μείωση των κορεσμένων λιπαρών (και trans) στηρίζονται είτε σε δράσεις ανασχεδιασμού μεταποιημένων τροφίμων από τις βιομηχανίες τροφίμων, είτε σε δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των καταναλωτών. Δεδομένου ότι οι συστάσεις που εκδίδονται πολλές φορές περιέχουν σύνθετες πληροφορίες με αποτέλεσμα να είναι κουραστικές και δυσνόητες από το γενικό πληθυσμό, αλλά και δύσκολο  εφαρμοστούν στην καθημερινή πράξη· η αξιολόγηση της πληροφορίας, αλλά και γενικότερα η ανάγκη για ευαισθητοποίηση των καταναλωτών απέναντι στα λιπαρά, είναι απαραίτητη.

Γιώργος Α. Χατζής,
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Msc Κλινική Διαιτολογία

 

Βιβλιογραφία

  1. American Heart Association Nutrition Committee, Lichtenstein AH, Appel LJ, Brands M, Carnethon M, Daniels S, Franch HA, Franklin B, Kris-Etherton P, Harris WS, Howard B, Karanja N, Lefevre M, Rudel L, Sacks F, Van Horn L, Winston M, Wylie-Rosett J. Diet and lifestyle recommendations revision 2006: a scientific statement from the American Heart Association Nutrition Committee. Circulation. 2006 Jul 4;114(1):82-96.
  2. American Oil Chemists’ Society (2011). «AOCS Official Method Cc 9a-48, Smoke, Flash and Fire Points Cleveland Open Cup Method». Official methods and recommended practices of the AOCS –(6th έκδοση). Champaign, Ill. : American Oil Chemists’ Society.
  3. Bach-Faig A, Berry EM, Lairon D, Reguant J, Trichopoulou A, Dernini S, Medina FX, Battino M, Belahsen R, Miranda G, Serra-Majem L; Mediterranean Diet Foundation Expert Group. Mediterranean diet pyramid today. Science and cultural updates. Public Health Nutr.2011 Dec;14(12A):2274-84.
  4. Bowden J. (2007). The 150 Healthiest Foods on Earth. Extra Virgin Olive Oil, pp 302-303. USA: Fair Winds press.
  5. DoH (Department of Health).Dietary reference values for food energy and nutrients for the United Kingdom. Report of the Panel on Dietary Reference Values of the Committee on Medical Aspects of Food Policy. HMSO, London,1991.
  6. EFSA DRV FINDER (2019). Πηγή: https://multimedia.efsa.europa.eu/drvs/index.htm
  7. Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on Dietary Reference Values for protein. EFSA Journal.2012;10(2):2557[66pp.].
  8. Panel on Dietetic Products, Nutrition, and Allergies (NDA); Scientific Opinion on Dietary Reference Values for carbohydrates and dietary fibre. EFSA Journal.2010;8(3):1462[77pp.].
  9. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for fats, including saturated fatty acids, polyunsaturated fatty acids, monounsaturated fatty acids, trans fatty acids, and cholesterol. EFSA Journal.2010;8:1461,107pp.
  10. Harvard School of Public Health, Department of Nutrition, Healthy Eating Pyramid, 2008 and Healthy Eating Plate, 2011.
  11. IoM(Institute of Medicine).Dietary reference intakes for energy, carbohydrate, fiber, fat, fatty acids, cholesterol, protein, and amino acids (Macronutrients).National Academies Press, Washington D. C., USA,1357pp,2005.
  12. MannJ, Cummings JH, Englyst HN, Key T, Liu S, Riccardi G, Summerbell C, Uauy R, van Dam RM, Venn B, Vorster HH, Wiseman M.FAO/WHO scientific update on carbohydrates in human nutrition: conclusions. Eur J Clin Nutr.2007Dec;61Suppl1:S132-7.
  13. Πηγή: https://www.masterclass.com/articles/cooking-oils-and-smoke-points-what-to-know-and-how-to-choose#what-is-an-oil-smoke-point
  14. NHMRC(National Health and Medical Research Council).Nutrient Reference Values for Australia and New Zealand, Including Recommended Dietary Intakes. Australian Government. Department of Health and Ageing,2006.
  15. NNR(Nordic Nutrition Recommendations),2012.Part 1. Summary, principles and use. Nordic Council of Ministers,2013.
  16. Perk et al., European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (version 2012). The Fifth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of nine societies and by invited experts). Eur Heart J.2012 Jul;33(13):1635-701.
  17. Simopoylos Α, Robinson J. (2003). Fat and weight loss. The Omega Diet. pp.42-82. Hellas: Εκδοτικός οίκος Λιβάνη ΕΒΕ.
  18. The Joint FAO/WHO Expert Consultation on Fats and Fatty Acids in Human Nutrition. Report of an expert consultation.10-14November2008, Geneva. FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION OF THE UNITED NATIONS, Rome2010.
  19. WHO/FAO/UNU(World Health Organization/Food and Agriculture Organization of the United Nations/United Nations University).Protein and amino acid requirements in human nutrition. Report of a Joint WHO/FAO/UNU Expert Consultation. WHO Technical Report Series, No935,284pp,2007.
  20. World Cancer Research Fund / American Institute for Cancer Research. Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective. Washington DC: AICR, 2007.
  21. World Health Organization. Country wide integrated non communicable disease intervention (CINDI) programme. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe, 2000.
  22. World Health Organization. Promoting a healthy diet for the WHO Eastern Mediterranean Region: user-friendly guide. Cairo: WHO Regional Office for the Eastern Mediterranean, 2012.

Εθνικοί Διατροφικοί Οδηγοί Ινστιτούτο Πρόληψις.
Πηγή: http://www.diatrofikoiodigoi.gr/files/html/adults/files/assets/basic-html/index.html#58